İlerleyen yaşlarda kadınlarda da erkeklerde de sıklıkla görülen idrar kaçırma, kişilerin sosyal hayatlarını derinden etkiliyor. Yaşadıklarını çevrelerinden saklayan ve doktora bile söylemekten çekinen hastalar için tedavi yöntemlerini Türkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Söğütözü Hastanesi Üroloji Uzmanı Doç.Dr. Hakan Akan anlattı.
İşte stres ve sıkışma kaynaklı idrar kaçırmanın tedavi yöntemleri ve öneriler…
Kişinin, kendi isteği dışında ve engelleyemediği bir şekilde idrar yapmasına ‘idrar kaçırma’ adı veriliyor. Mesane yani idrar kesesi, böbrekler tarafından sürekli üretilmekte olan idrarı biriktiriyor, uygun zaman ve koşullarda vücuttan atıyor. Ancak belli sebeplerle idrar kesesinin fonksiyonları bozulabiliyor ve idrar depolama fonksiyonunu yerine getiremediğinde idrar kaçırma sorunu başlıyor... Bu sorun hem kadın, hem erkek erişkinlerde görülebiliyor.
Kadınlarda yaş ilerledikçe daha sık görülüyor
İdrar kaçırma riski, kadınlarda yaş ilerledikçe artıyor ve aslında sık görülmekle birlikte çeşitli sebeplerle görmezden gelinip normal karşılandığı da oluyor. Günlük yaşama ne kadar girdiğini ve özellikle kadınlar arasında ne kadar kanıksandığını en iyi, gülmekten altına yapmak deyimi özetliyor. Hatta öyle ki, kadınlar eğer sormazsa bu rahatsızlıklarını doktorlarına bile söylemekten çekinebiliyor.
Enfeksiyon, cinsel fonksiyon bozukluğu ve sosyal sorunlar yaratıyor
İdrar kaçırma, idrar yolu enfeksiyonu, cilt tahrişine bağlı sorunlar ve cinsel fonksiyon bozukluklarının yanı sıra stres, depresyon, günlük aktivitelerden geri kalma ve özgüven azalmasına dek uzanan birçok sorunu da beraberinde getiriyor. Bu tür bir sorunla yaşayan kişinin kendini insan ilişkilerinden soyutlaması, iş ve sosyal yaşamının olumsuz etkilenmesi en sık görülen durumlar. Bu nedenle idrar kaçırma problemiyle yaşayan kişinin umutsuzluğa kapılmayıp bir an önce tedavi arayışına yönelmesi ya da yöneltilmesi büyük önem arz ediyor.
İdrar kaçırma dünyada oldukça yaygın bir sağlık sorunu ve tedavisi ile ilgili de doğal olarak çok fazla bilimsel çalışma ve araştırma yapılıyor. İdrar kaçırmanın tipi ve nedeni ortaya konulduktan sonra ilaç tedavisinden cerrahi tedaviye, her yaş ve cinsiyete özgü tedavi uygulanabiliyor. Tedavi seçenekleri doktorunuz tarafından belirlenirken sizin de yediklerinize ve içtiklerinize dikkat etmeniz gerekiyor.
Kabızlık ve aşırı kilo mesaneyi olumsuz etkileyebiliyor.
Bilinçsizce değil, sadece gece sıvı alımını azaltabilirsiniz.
Alkol, kafein ve enerji içeceklerini içerken dikkatli olmalı, bunlar idrar kaçırmaya neden olmuyor fakat yakınmaları artırabiliyor.
Baharatlı yiyecek ve içecekler mesanenin hassasiyetini artırabiliyor.
Başlıca idrar kaçırma tipleri ve nedenleri nelerdir?
Sıkışma tipi idrar kaçırma: Bir fiziksel aktivite olmadan, ertelenemeyen ani bir idrar yapma ihtiyacıyla ortaya çıkıyor. Kadınlarda sıkışma tipi idrar kaçırmanın en sık rastlanan sebebi, aşırı aktif mesane adı verilen bir tür bozukluk. Aşırı aktif mesanenin, nedeni tam olarak bilinmiyor, ancak ileri yaş, metabolik hastalıklar (şeker hastalığı gibi), bazı sinir sistemi bozuklukları ve mesane çıkış darlığıyla birlikte sık görülüyor... Ayrıca idrar yolu enfeksiyonları da geçici olarak sıkışma tipi idrar kaçırmaya yol açabiliyor. Erkeklerde sıkışma tipi idrar kaçırmanın en sık nedenleri ise iyi huylu prostat büyümesi (BPH) ya da mesane çıkışında darlık ile birlikte gelişen aşırı aktif mesane sendromu ve idrar yolu enfeksiyonları olabiliyor.
Stres tipi idrar kaçırma: Öksürme, hapşırma veya gülme sırasında ya da koşma, zıplama ve ağır kaldırma gibi aktiviteler sırasında oluyor. Genellikle mesane doluyken yaşanıyor. Kadınlarda ilerleyen yaşa bağlı olarak bağ dokusunun niteliğinin değişmesi, hormonal değişiklikler, gebelik ve doğum nedeniyle pelvik taban zayıflıyor. Bu da stres tipi idrar kaçırmaya neden oluyor. Bu tip kaçırmada, aşırı kilolu olmak da önemli bir faktör. Erkeklerde stres tipi idrar kaçırma en sık prostat kanseri nedeniyle uygulanan radikal prostat ameliyatı sonrasında, idrar tutan kasların yetersiz kalması nedeniyle gelişiyor. Bu ameliyatın açık ya da kapalı (laparoskopik, robotik) yapılması idrar kaçırma açısından bir fark oluşturmuyor.
İyi huylu prostat büyümesine bağlı kronik idrar yolu tıkanıklığında da, taşma inkontinansı olarak adlandırılan ve mesanenin aşırı doluluğu sonucunda sürekli sızıntı şeklinde farklı bir idrar kaçırma şekli de görülebiliyor...
Karışık tip idrar kaçırma: Sıkışma ve stres tipi kaçırma aynı kişide görülebiliyor.
DOKTORA ANLATIRKEN AÇIK KONUŞMAK GEREK
İdrar kaçırma tanısı nedeniyle doktora gittiğinizde yaşadıklarınızı çok detaylı anlatmanız gerekiyor; çünkü idrar kaçırmanın tipine göre tedavi yöntemleri çok farklılık gösteriyor. İdrar kaçırmanın hangi durumda yaşandığından gündelik alışkanlıklarınıza, doğum sayısından menopoza, kahve çay alışkanlıklarından diğer hastalıklarınıza tüm öykünüzü dinleyen doktorunuz, bir de ‘mesane günlüğü’ isteyebiliyor. Bu çizelgeye, günlük alınan sıvı miktarı, yapılan idrar miktarı ve sıklığı kaydediliyor. Ayrıca fizik muayene de yapılıp idrar kaçırmaya yol açabilecek anatomik değişiklikler tespit ediliyor. Tüm bunların da yetersiz kaldığı durumlardaysa idrar tetkiki, ultrasonografi, idrar akım hızının ölçüldüğü üroflovmetri ve mesanenin hassasiyet düzeyi ve basıncının ölçüldüğü ürodinamik incelemeler yapılabiliyor.
SIKIŞMA TİPİ İDRAR KAÇIRMA İÇİN TEDAVİ VE ÖNERİLER:
Genel olarak sıkışma tipi idrar kaçırma tedavisinde ilaçlar öne çıkıyor. İlaçlar mesaneyi oluşturan kas dokusunu gevşeterek etkili oluyor.
İlaçla çözüm bulunamadığında mesane duvarına botox enjeksiyonu yapılabiliyor. Ancak bu müdahale, genel anesteziyle yapılıyor ve altı ay sonra tekrarlanması gerekiyor.
Mesaneyi kontrol eden sinirlerin yeniden düzenli çalışır hale gelmelerini sağlamak üzere seçilmiş bazı vakalarda nöromodülasyon adı verilen tedavi uygulanabiliyor. Kalıcı tedavi için, vücuda sinirleri devamlı uyaran pil benzeri bir cihaz yerleştiriliyor. Aynı amaçla PTNS(Percutaneous tibial nevre stimulation)adı verilen yöntem de kullanılabiliyor. Bu yöntemde de ayak bileğindeki sinirler deri üzerinden ince bir iğneyle uyarılarak dolaylı olarak mesane sinirleri tedavi ediliyor. Vücuda kalıcı pil yerleştirilmesi genel anestezi gerektirirken PTNS yöntemi anestezi gerektirmiyor, ancak tekrarlanması gerekiyor.
STRES TİPİ İDRAR KAÇIRMA İÇİN TEDAVİ VE ÖNERİLER:
Stres tipi idrar kaçırmanın tedavisinde öncelikle pelvik taban egzersizleri öneriliyor. ‘Kegel egzersizi’ olarak adlandırılan bu egzersiz idrar tutan kasların kişi tarafından istemli olarak olabildiğince uzun süre kasılı tutulup gevşetilmesi ve bu işlemin gün içerisinde olabildiğince sık şekilde tekrarlanması prensibine dayanıyor. Bu amaca uygun olarak pelvik taban kaslarını elektriksel ya da manyetik olarak uyaran bazı cihazlar da kullanılabiliyor.
Eğer egzersizler ve ilaçlarla yeterince düzelme sağlanamıyorsa cerrahi yöntemlerle mesanenin alttan desteği artırılarak idrar kaçırma önlenebiliyor. Bu yöntemlerin başlıcaları da şunlar:
1. Orta üretra askı yöntemleri: Sentetik materyalden yapılmış bir bantın idrar yolunu alttan hamak gibi askıya alması esasına dayanan ve en yaygın uygulanan yöntem olup daha çok kadınlarda uygulanıyor. Etkin olması, kalıcı sonuç alınabilmesi ve özellikle diğer cerrahi tekniklere göre uygulama kolaylığı nedeniyle tercih ediliyor.
2. Otolog askı yöntemi(Autologous fascial sling): Yukardaki yöntemden farklı olarak askı amacıyla sentetik materyal kullanılmıyor. Daha kalıcı sonuç alınabilmesi avantaj olsa da diğer ameliyatlara göre hastaya daha zorlu bir ameliyat süreci yaşatıyor ve iyileşme süresinin uzunluğu nedeniyle artık fazla tercih edilmiyor.
3. Burch ameliyatı: Kadınlara uygulanıyor ve halk arasında ‘mesanenin yukarı kaldırılması’, ‘mesanenin asılması’ gibi isimlerle anılıyor. Zamanla idrar kaçırmanın nüksetme olasılığı bulunuyor.
4. Yapay sfinkter yerleştirilmesi: Genellikle erkeklerde ve şiddetli stres tipi idrar kaçırma tedavisinde cerrahi dışı tedavilere yanıt alınamadığı durumlarda kullanılıyor.