Anne ve baba adayları için gebelik bazı bilinmezleri ile birlikte oldukça heyecan verici ve mutlu sona ulaşılan bir süreçtir. Dokuz ay süren bu heyecanlı yolculukta, detaylı (ayrıntılı) veya ileri düzey ultrasonografi muayenesi ve tarama testleri gebelik takibinin anne ve bebek açısından sağlıklı ve en az riskli geçirilmesini sağlayan önemli testlerdir.
Türkiye İş Bankası İştiraki Bayındır İçerenköy Hastanesi ve Levent Tıp Merkezi Kadın Hastalıkları, Doğum ve Perinatoloji Uzmanı Prof. Dr. Nilgün Turhan, “Gebelik sürecinde yapılacak testler ile bazı hastalıkları önceden tespit etmek ve buna karşı önlem almak mümkün. İkiz gebelik ya da riskli gebeliklerde ise annenin mutlaka Kadın Doğum Anabilim Dalının bir üst uzmanlık alanı olan perinatoloji uzmanları tarafından takip edilmesi gerekir.”
Hamilelik öncesi, hamilelik, doğum ve doğum sonrası dönem anne adayları için heyecan ve mutluluk verici bir süreç olmasına karşın yorucu olabilir ve bazen de zorlukların üstesinden gelinmek zorunda kalınabilir. Gebelik planlaması yapan anne adaylarının hamilelik öncesinde mutlaka jinekolojik muayenelerini tamamlaması gerekir. Bu muayene, olası riskli durumların tespit edilerek gereken önlemlerin alınmasını sağlar.
SAĞLIKLI BEBEKLER İÇİN AYRINTILI ULTRASON ŞART
Perinatoloji uzmanı, gebeliğin 11-14. haftaları ve 18-22. haftaları arasında bebekte normal dışı bir gelişim ve görünüm olup olmadığını belirlemek amacı ile detaylı ultrason yapar. Yüksek çözünürlükle çalışan gelişmiş bir ultrason cihazı kullanılarak yapılan bu ultrason muayenesi ortalama 40-45 dakika sürer. İşlem sonucunda bebekteki tüm ölçüm sonuçlarını, bebeğin gelişimi, normal ve normal dışı bulguları ve bunlara ilişkin önerileri ve yorumlanan tüm görüntüleri içeren bir rapor verilir.
Üç veya dört boyutlu ultrasoninceleme ise yerine göre ve özellikle yüzeyel anatomi (yüz, dudak, eller, ayaklar gibi) ve bazı kalp anomalilerinin tanısında kullanılmaktadır. Uygun pozisyon ve görüntü kalitesi oluşursa, bebeğin yüzünü görebileceğiniz görüntüler alınır.
TÜM VÜCUT, AYRINTILI ULTRASONDA TEK TEK GÖZDEN GEÇİRİLİR
Ayrıntılı (detaylı) ultrasonografi ile bebeğin anne karnında duruş şekli, plasenta (bebeğin eşi) yerleşimi ve rahim ağzı uzunluğu, göbek kordonundaki damarların sayısı, bebeğin içinde bulunduğu su miktarı, büyüme takibi için ölçümler (kafa çapı, kafa çevresi, karın çevresi, kemik uzunlukları), kafa içi yapılar, yüz profili ve burun kemiği, üst dudak bütünlüğü, ense kalınlığı (11-14. haftada), akciğerler, diyafram zarı, kalp odacıkları, kalbe giren ve çıkan büyük damarlar, mide, bağırsak yoğunluğu, böbrekler ve idrar torbası, omurga, kollar, bacaklar, eller, ayaklar, uzun kemikler değerlendirilir.
Birçok ölçüm yapılarak bebekteki büyüme saptanır, bebeğin merkezi sinir sisteminde, göğüs boşluğunda, mide ve bağırsaklarda, iskelet sisteminde, böbrek ve idrar yollarında anormallik olup olmadığı tespit edilir.
RİSKLİ GEBELİKLERDE RENKLİ DOPPLER TERCİH EDİLMELİ
Rahime kan akımını sağlayan uterin arterin ve bebeğin göbek kordonundan geçen kan akımının renkli Doppler ile incelemesidir. Bu inceleme, ilerleyen haftalarda gelişebilecek gebelik toksemisi olarak bilinen gebelik tansiyonu (preeklampsi), gebeliğin erken dönemlerinde anneden bebeğe geçen enfeksiyonlar (CMV, rubella, parvovirus enfeksiyonları), bebekteki kromozom bozuklukları,doğumsal sakatlıklar, ikiz gebelik ve diğer çoğul gebelikler gibi gelişme geriliğine yol açabilecek durumlarda kullanılır.
ANOMALİLERİN TESPİTİ İÇİNYALNIZCA ULTRASON YETERLİ DEĞİL
Down Sendromu veya diğer bazı kromozomal sakatlıklarda anne karnındaki bebek yapısal olarak normal olabilir. Bu nedenle gebeliğin 11’inci haftasından itibaren itibaren bazı kromozom anomalileri için taramalar yapılır, bu taramalar bize kromozom hastalığının “o gebelikte olma olasılığını” istatistiksel sayılarla verir. Detaylı (ayrıntılı) veya ileri düzey ultrasonografi taramasında ense kalınlığı ölçülür, ikili ve dörtlü tarama testlerinden yararlanılır. Bu amaçla yapılan kombine-ikili veya entegre-dörtlü testlerin sakatlığı yakalama gücü %80-95 aralığındadır. Bunlara son yıllarda anne kanından elde edilen bebeğin DNA’sı ile yapılan test de eklenmiştir. Anne kanında araştırılan bu tarama testinin kromozomal bozukluğu gösterme hassasiyeti %99’dur.
Tarama testlerinde riskli kabul edilen sonuçlarda 11-14 haftalar arasında CVS (koryonvillus örneklemesi) veya 15-22 haftalar arasında amniyosentezile kromozom anomalilerinin kesin tanısı konulabilir.
ANNE KARNINDA ERKEN TEŞHİS MÜMKÜN
Her 100 gebelikten 2'sinde doğacak bebekte doğumsal bir sakatlık vardır. Tüm sakatların ancak bir kısmı yapısal ve görülebilir olduğu için gebeliğin 11-14. haftalar arasında yapılacak ultrasonografi incelemesi ile doğumda ortaya çıkacak bu sakatlıkların ancak %30-50’si tespit edilebilir.
Gebeliğin 18-23. haftalarında yapılan ayrıntılı ultrasonografi incelemesi ile bebekte olan sakatlıkların %50-70’si saptanabilir. Bazen ultrasonun yapıldığı haftada mevcut olan ve bebek küçük olduğu için görülemeyen bir sakatlık daha ileri gebelik haftaları veya doğum sonrasında teşhis edilebilir.
Bebeğin zekası, görme veya işitme kusurları, endokrin bozuklukları, deri ve sinir hastalıkları, bazı kromozom bozuklukları veya nadir genetik hastalıklar gibi yapısal olmayan sakatlıklar ise ultrason ile tanınamazlar.
RİSKLİ GEBELİKLER,PERİNATOLOJİ UZMANI TARAFINDAN TAKİP EDİLMELİ
Perinatoloji, hamilelik sırasında, doğumda veya doğum sonrasında oluşabilecek riskli durumların ortaya konulmasını, gebelik takibinin en iyi şekilde yapılmasını ve doğum sonrası ilk dört haftada anne ve bebeğin sağlığının korunması için gerekli önlemlerin alınmasını sağlayan bilim dalıdır. Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalının bir üst uzmanlık alanıdır.
Perinatoloji uzmanı, doğacak bebeğe ait sakatlıkların erken teşhisi amacı ile ileri düzey ultrason taramalarını (ayrıntılı/detaylı ultrason), kromozomal bozuklukların tarama testlerini yapar, gerekirse koryon villus örneklemesi ve amniosentez gibi invaziv girişimleri uygular.
Düşüklerin, tekrarlayan gebelik kayıplarının ve ölü doğumların engellenmesi, erken doğumun önceden anlaşılıp önlenebilmesi, anne karnındaki bebekte gelişme geriliğinin, çoğul gebeliklerde oluşabilecek problemlerin teşhisi için gebeliklerin takibini ve yönetilmesini, doğacak bebek ve anne kaynaklı birçok hastalığın risk değerlendirmesini, doğum öncesi tanısının konulmasını, tedavi-takip planlarının yapılmasını, gebelik sırasında, doğumda ve sonrasında tedavilerinin tamamlanmasını sağlar. Bu nedenlerle perinatoloji uzmanı hem doğacak bebeğin hem de annenin doktorudur.