2023 yılı Tarımsal Destekleme Kararına göre 112 destek türünün destek birim fiyatında artış gerçekleştirildi. Geçen yıl toplamda 63,4 milyar ₺ olan desteklemeler bu yıl bu 91,55 milyar ₺ ye yükseldi.
Bitkisel üretim desteği 51,01 milyar ₺'ye, hayvansal üretim desteğini 18,71 milyar ₺'ye, su ürünleri desteği 250,7 milyon ₺'ye, tarımsal araştırma ve geliştirme desteği 682 milyon ₺'ye, kırsal kalkınma desteği 8,15 milyar ₺'ye yükseldi.. Tarım sigortaları için de 12,75 milyar ₺'lik bir kaynak ayırılıyor.
Bu yıl gübre desteğinde geçen yıla göre bir değişiklik olmadı. Mazot desteğinde ise ürüne göre artışlar yapıldı. Bu artışlarla birlikte çiftçiye ödenecek mazot ve gübre desteği dekar başına 2 lira ile 95 lira arasında değişen oranlarda artış yapıldı. Arpa, buğday, çavdar tritikale ve yulafta 2022 yılında dekara 121 lira olan mazot ve gübre desteği 149 liraya çıktı. Aspir de geçen sene 97 lira olan destek bu sene 124 liraya, kanola da 109 liradan 142 liraya çıkarıldı. Kuru fasulye, mercimek ve nohut için 2022’de dekara 96 lira olan destek bu sene 124 liraya çıkarıldı.
Bitkisel ürünlerde mazot ve gübre desteğinde en yüksek artış kütlü pamukta oldu. Kütlü pamukta 271 lira olan destekleme 2023’te 366 liraya yükseltildi. Patates ve soyada 146 lira olan destek 193 liraya çıkarılırken, yağlık ayçiçeğinde 109 liralık destek 142 liraya yükseltildi.
Dane mısır, kuru soğan, yaş çay, zeytin, şekerpancarı, fındık ve diğer ürünlerde 83 liralık destek bu yıl 107 liraya çıkarıldı. Nadas alanları içinde 38 liralık dekar başına mazot ve gübre desteği 2 lira artışla 40 lira yapıldı.
Organik tarımı teşvik için desteklemeler de yükseldi
Organik tarım desteğinde birinci kategori ürünlerde bireysel ürün sertifikası sahibi çiftçilere ödenecek destek 180 lira olarak açıklandı. Bu destek geçen yıl 100 liraydı. Üretici grubu sertifikası olan çiftçilere yapılacak destek 50 liradan 90 liraya yükseltildi. İkinci kategori ürünlerde bireysel sertifikaya destek 40 liradan 72 liraya, üretici grubu sertifikasında 20 liralık destek 36 liraya yükseltildi. Üçüncü kategori ürünlerde ise her iki sertifika için de destek 10 liradan 30 liraya çıkarıldı. Organik hayvancılık desteğinde arılı kovan desteği 15 liradan yüzde 100 artışla 30 liraya yükseltildi.
Geçen sene bu destek 20 lira olan katı organik mineral gübre desteği 2023 üretim yılı için dekara 30 lira olarak ödenecek.
İyi tarım desteği de arttı
2022 yılında birinci kategori ürünlerde örtü altı üretimde bireysel sertifika sahibi çiftçilere dekar başına destek bu yıl 270 liraya çıkarıldı. Geçen yıl 150 lira idi. Bu kategoride grup sertifikası olanlara ödenecek destek 75 liradan 135 liraya yükseltildi. Açıkta üretim yapanlara bireysel sertifika sahibi çiftçilere dekara 90 lira, grup sertifikası ile üretim yapan çiftçilere 45 lira destek verilecek. İkinci kategori ürünler için bireysel sertifika sahibi çiftçilere 72 lira, grup sertifikası olanlara dekara 36 lira, üçüncü kategori ürünlerde ise 30 lira ödeme yapılacak.
Diğer bir destekleme şekli olan; fark ödemesi destekleri
Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modelinde belirlenen havzalarda, 17 ürün için yapılan fark ödemesi(prim) desteklerinde 7 üründe destek artışı yapılırken 10 üründe bir artış yapılmadı.
Buna göre buğdayda ton başına 1000 lira, arpa, çavdar, yulaf ve tritikale için ton başına 500 liralık alım primi de desteklemesi yapılacak. 2022 yılında arpa, buğday, çavdar, yulaf ve tritikale için kilo başına ödenen 10 kuruş idi bu prim 100 kuruş oldu.
10 üründe destekler geçen yıl ile aynı oranda olacak. Aspir için kilo başına geçen yıl olduğu gibi 55 kuruş, çeltikte 10 kuruş, dane mısırda 3 kuruş, dane zeytinde 15 kuruş, kuru fasulye, mercimek ve nohutta 50 kuruş, soyada 60 kuruş, yaş çayda 30 kuruş, zeytinyağında 80 kuruş ödeme yapılacak.
Kütlü pamuktaki artış geçen yıl iki defa olduğu için bu yıl tekrar arış olmadı. Geçen yılki kararnamede kilo başına 1 lira 10 kuruş destekleme primi açıklanmıştı, geçen Aralık ayı başında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ilave olarak pamuk primini 1 lira 60 kuruşa çıkardıklarını açıklamıştı. Bu yıl da 1 lira 60 kuruş olarak devam edecek.
Yağlık ayçiçeği de aynı pamuk gibi yıl içinde 2 defa artmıştı. Geçen sene kararnamede 50 kuruş olan destekleme primi yine Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklaması ile Aralık ayı başında 70 kuruşa çıkarıldı. Bu yıl ise 30 kuruşluk artışla 100 kuruşa çıkarılmış oldu. Kanola üreticilerine ödenen destekleme primi(fark ödemesi) ise geçen yıla göre 20 kuruşluk artışla 80 kuruştan 100 kuruşa çıkarıldı.
Sertifikalı tohum kullanımını teşvik için destekler artırıldı.
Üretime direk olarak etki ettiği için, çiftçilere ödenen sertifikalı tohum kullanımında her kalemde artış yapıldı. Arpa, buğday çavdar, tritikale, yulaf ve çeltikte geçen sene dekara 50 lira olan destek 2023’te 65 liraya çıkarıldı. Aspirde destek dekara 10 liradan 15 liraya, fiğ, korunga, soya, yem bezelyesinde 45 liradan 58 liraya, kanola da 30 liradan 40 liraya, kuru fasulye ve mercimekte 60 liradan 78 liraya, nohutta 50 liradan 65 liraya, patateste 200 liradan 260 liraya, susamda 8 liradan 10 liraya, yer fıstığında 34 liradan 45 liraya, yoncada 60 liradan 78 liraya çıkarıldı. Ayrıca geçen yıl destekleme kapsamında olmayan yağlık ayçiçeğinde sertifikalı tohum kullanım desteği dekar başına 135 lira ödenecek.
Fide ve fidan desteğinde büyük artış oldu
Destek miktarı en çok artan ürün gruplarından birisi sertifikalı fidan ve fide destekleri oldu. Geçen sene Antepfıstığı, aronya, badem, ceviz, mavi yemişte standart fidan kullanım desteği 100 lira iken bu sene 250 liraya çıkarıldı. Bu ürünlerde sertifikalı fidan desteği ise dekar başına 400 liradan yüzde 100 artışla 800 liraya çıkarıldı. Asma ve diğer meyve türleri(nar ve muz hariç) standart fidan desteği 100 liradan 250 liraya, sertifikalı olanlar 280 liradan 600 liraya yükseltildi.. Sertifikalı çilek fidesi kullanımında dekara 400 lira olan destek 800 liraya çıkarıldı.
Yem bitkileri üretim desteği, dekar başına olmak üzere çok yıllık yem bitkileri için 90 lira, tek yıllık ve kuru şartlarda ekilişi yapılan yem bitkileri için 60 lira, silajlık yem bitkileri için 100 lira, yapay çayır mera için 150 lira olacak.
Yer altı sularının yetersiz seviyede ve su kısıtı olduğunun Tarım ve Orman Bakanlığınca tespit edildiği havzalarda bu yıl ekilen yem bezelyesi, fiğ, Macar fiği, burçak ve mürdümük ürünleri için yem bitkisi desteğine ilave yüzde 50 destek verilecek.
Fındıkta alan bazlı destek artmadı. 2014 yılında ise 170 lira eriliyordu, hala aynı fiyattan devam edecek. Artan girdilerden dolayı fındıkta desteklemelerde atış olsa idi çiftçi daha rahat üretim yapardı
Çeltik üreticilerine ödenen gübre ve mazot desteğinde bu sene artış olmadı. Geçen sende fark ödemesi olarak verilen kiloda 10 kuruş var sadece. Hem mazot gübre desteği verilmeli hem de ürüne verilen ilave destek artırılsa daha iyi olurdu.
Gübre fiyatları mazot kadar afaki artmadığı için 2023 üretim yılı desteklerinde geçen yıla göre gübre desteğinde artış yapılmadı. Bu noktada gübrelerde mazot kadar olmasa da bir artış olduğundan mütevellit bir miktarda gübre desteği artırılsa, daha iyi olurdu. Çünkü gübre kullanımı az olursa verimde düşmeler olur, yükselirse verimde oransal olarak arış olur.
Geçen yıl başlatılan gübre ve mazot destekleri yine öne çekildi ve ayni olarak yapılacak. Bu uygulama çok iyi bir uygulama.
1.si nakit olarak alınan paralar amacı dışında kullanıma sebep oluyordu. Bu sayede çiftçiye birebir ihtiyacı olan ürünü alması için bir teşvik içeriyor. Burada çok azda olsa bu desteği istismar edenler olabiliyordu. Bazen duyuyorduk, gübre destekleme parası ile şunu aldı, bunu aldı... Vs...
2. olarak, önceden destek ekim yapıldıktan sonra veriliyordu. Bu durumda çiftçi zamanında parayı alamadığı için gübre konusunda sıkıntı çekebiliyordu buda verimin az olmasına, dolaysıyla da üretimin az olmasına sebep oluyordu.
3. sü bu desteklemelerde 2024 yılı sertifikalı tohum desteği de var. İyi bir tohum Verimi en az %20-25 artırdığını biliyoruz. Bakanlığın tohum desteği vermesi yine birim alandan daha çok verime yönelik, dolaysıyla da toplam verime yönelik bir destek.
Yapılan bu destekler yeterli midir? Bununla alakalı iki uç görüş var: Bu konu ile alakalı olarak her şeyi tozpembe gören bir kesim var. Bunlara göre çiftçiye yeterince destek veriliyor. Hatta bazı kesim; “ne bu kardeşim, devlet sürekli çiftçiye destek veriyor, devletin başka işimi yok” diyenler var. Bir kesimde;” köylü kaderine terk edildi, devlet çiftçiyi hiç desteklemiyor” diyenler var. Her iki kesimde taraflı bakıyor ve yanılıyor. Bize göre çiftçiye destek veriliyor, ama az veriliyor. Öyle abartıldığı gibi hiç verilmiyor, desteklenmiyor falan değil... Artırılmalı mıdır? Evet, artırılmalı, ama bu şekliyle değil. Bu konunun nasıllığını başka bir programda görüşürüz.